Sáng nay (30/10/2024), Trường Đại học Kinh tế Quốc dân phối hợp với Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) tổ chức buổi giới thiệu “Báo cáo An sinh xã hội thế giới 2024 - 2026”. Đây là một nghiên cứu quan trọng mà Việt Nam có thể tham khảo để thực thi an sinh xã hội hiệu quả hơn trong bối cảnh mới.
Quang cảnh tại chương trình
Tham dự chương trình, về phía đại biểu ngoài trường có: ông Seán Farrell - Phó Đại sứ, Sứ quán Ireland tại Việt Nam; bà Ingrid Christensen - Giám đốc Quốc gia, Văn phòng ILO tại Việt Nam; ông Andre Gama - Giám đốc Chương trình An sinh xã hội, ILO Việt Nam; ông Nguyễn Hải Đạt - Điều phối Chương trình An sinh xã hội, ILO Việt Nam; PGS.TS Bùi Văn Huyền - Viện trưởng Viện Kinh tế, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; PGS.TS Nguyễn Chiến Thắng - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Châu Âu; ông Nguyễn Quang Huy - Phó Vụ trưởng điều hành Vụ Kinh tế tổng hợp, Ban Kinh tế Trung ương; bà Trần Kim Anh - Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế Tổng hợp, Ban Kinh tế Trung ương; ông Nguyễn Mậu Quyết - Phó Vụ trưởng Vụ Xã hội, Ban Kinh tế Trung ương.
Về phía Trường Đại học Kinh tế Quốc dân có: GS.TS Phạm Hồng Chương - Hiệu trưởng; PGS.TS Bùi Đức Thọ - Bí thư Đảng uỷ, Chủ tịch Hội đồng trường; PGS.TS Bùi Huy Nhượng - Phó Hiệu trưởng; PGS.TS Nguyễn Thành Hiếu - Phó Hiệu trưởng; TS. Nguyễn Hữu Đồng - Phó Bí thư Đảng uỷ, Chủ tịch Công đoàn trường; GS.TS Trần Thọ Đạt - Chủ tịch Hội đồng Khoa học & Đào tạo; GS.TS Tô Trung Thành - Trưởng phòng Quản lý Khoa học, thường trực Ban Tổ chức; cùng đại diện lãnh đạo các Trường, Phòng ban, Khoa, Viện, Trung tâm; các thành viên Hội đồng Khoa học & Đào tạo; lãnh đạo các đơn vị, bộ môn và cán bộ giảng viên, sinh viên của Trường.
Buổi giới thiệu nhằm phổ biến các thông điệp chính của Báo cáo An sinh Xã hội Thế giới giai đoạn 2024-2026, cũng như nội dung của Báo cáo đồng hành khu vực Châu Á - Thái Bình Dương tới nhiều bên liên quan ở Việt Nam, bao gồm các cơ quan Đảng, Quốc hội, Chính phủ, các tổ chức xã hội, các tổ chức đại diện người lao động và người sử dụng lao động, các đối tác phát triển, các cơ quan Liên Hợp Quốc, các trường đại học, viện nghiên cứu, các địa phương, doanh nghiệp.
GS.TS Phạm Hồng Chương - Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân phát biểu
Phát biểu tại buổi giới thiệu, GS.TS Phạm Hồng Chương - Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân chia sẻ: Để một quốc gia phát triển một cách bền vững, các mục tiêu về an sinh xã hội là một trong những mục tiêu then chốt cần đạt được. Hệ thống an sinh xã hội đóng vai trò quan trọng nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững, thúc đẩy công bằng xã hội, thực hiện quyền an sinh xã hội cho toàn dân nên các chính sách an sinh xã hội đã và đang trở thành yếu tố thiết yếu trong chiến lược phát triển của các quốc gia nhằm giảm nghèo, nâng cao mức thu nhập và đời sống của các gia đình. Đồng thời thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, phát triển việc làm bền vững.
Giáo sư Phạm Hồng Chương cũng cho hay, những năm gần đây, Chính phủ Việt Nam đã có những bước tiến quan trọng hơn nữa nhằm tạo cơ sở cho việc từng bước mở rộng mức độ bao phủ an sinh xã hội, được thể hiện trong Nghị quyết 28-NQ/TW (năm 2018) về Cải cách chính sách bảo hiểm xã hội; Nghị Quyết 42-NQ/TW (năm 2023) về Đổi mới chính sách xã hội, sửa đổi Luật Bảo hiểm Xã hội (2024) và đang sửa đổi Luật Bảo hiểm Y tế, Luật Việc Làm. Những thay đổi này đưa Việt Nam tiếp cận gần hơn đến việc đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs), phù hợp với các Tiêu chuẩn Lao động Quốc tế (ILS) và các thông lệ quốc tế tốt nhất.
Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức đối với việc mở rộng an sinh xã hội cho toàn dân, ví dụ như thị trường lao động phi chính thức còn lớn và già hóa dân số nhanh trong điều kiện thu nhập trung bình. Đặc biệt, những năm gần đây, biến đổi khí hậu đang nổi lên là một thách thức lớn. Việt Nam là một trong những nước bị ảnh hưởng nhiều nhất về biến đổi khí hậu. Điều này ảnh hưởng đến tất cả chúng ta và là mối đe dọa nghiêm trọng nhất đối với công bằng xã hội hiện nay. Điều này đã được nhấn mạnh trong báo cáo An sinh xã hội Thế giới 2024-2026 của ILO.
Để đối phó với những thách thức đó, theo Giáo sư Phạm Hồng Chương, an sinh xã hội toàn dân là công cụ hàng đầu hiện có để giúp đảm bảo rằng khủng hoảng khí hậu không làm gia tăng tình trạng bất bình đẳng và ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế, phát triển bền vững. Nhằm tiếp tục thúc đẩy an sinh xã hội toàn dân ở Việt Nam, cần đổi mới chính sách an sinh xã hội, đảm bảo hệ thống chính sách phù hợp với tiêu chuẩn Lao động Quốc tế (ILS) và các thông lệ quốc tế tốt nhất. Tập trung vào cách tiếp cận toàn diện và tích hợp để đảm bảo rằng, hệ thống an sinh xã hội của Việt Nam có thể giải quyết các thách thức hiện nay từ quá trình chuyển đổi số, biến đổi khí hậu, già hóa dân số, không bỏ ai lại phía sau. Việc đầu tư cân bằng cho cả tăng trưởng kinh tế và các chính sách xã hội mới sẽ giúp Việt Nam đạt mục tiêu trở thành nước thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và bao phủ an sinh xã hội toàn dân.
Ông Seán Farrell - Phó Đại sứ, Sứ quán Ireland tại Việt Nam phát biểu
Theo ông Seán Farrell - Phó Đại sứ, Đại sứ quán Ireland tại Việt Nam, trong bối cảnh ngày càng nhiều người dân bị bỏ lại phía sau do ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu, an sinh xã hội chính là công cụ hữu hiệu giảm đói nghèo, giúp các đối tượng dễ tổn thương chống chịu trước biến đổi khí hậu và thiên tai. Hệ thống an sinh xã hội đang chuyển đổi để người nghèo tham gia nhiều hơn, Đại sứ quán Ireland chia sẻ cùng tầm nhìn với ILO trong việc tăng cường hệ thống an sinh xã hội, bao phủ an sinh xã hội toàn dân.
Bà Ingrid Christensen - Giám đốc Quốc gia, Văn phòng ILO tại Việt Nam phát biểu
bà Ingrid Christensen - Giám đốc Quốc gia, Văn phòng ILO tại Việt Nam cho biết, hơn một nửa dân số thế giới (52,4%) được bao phủ an sinh xã hội, tỷ lệ này ở châu Á-Thái Bình Dương là 53,6%. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng trống rất lớn khi có tới 3,8 tỷ người trên toàn thế giới nằm ngoài diện bao phủ này.
Theo đó, ILO cho rằng thế giới cần thêm 1.400 tỷ USD hay 3,3% GDP để bao phủ an sinh xã hội. Trong đó, châu Á-Thái Bình Dương cần 554 tỷ USD hay 2,0% GDP.
Tại Việt Nam, Giám đốc ILO Việt Nam cho biết, an sinh xã hội là ưu tiên của Việt Nam trong thời gian qua. Việt Nam có những cam kết rất mạnh mẽ về an sinh xã hội, thông qua việc ban hành Nghị quyết 42-NQ/TW (năm 2023) về Đổi mới chính sách xã hội, Luật BHXH sửa đổi (2024) và đang sửa đổi Luật BHYT và Luật Việc làm. Những thay đổi này đưa Việt Nam tiếp cận gần hơn đến việc đạt được các Mục tiêu Phát triển bền vững (SDGs), phù hợp với các Tiêu chuẩn Lao động quốc tế (ILS) và các thông lệ quốc tế tốt nhất.
Thống kê cho thấy, tỷ trọng chi ngân sách cho an sinh xã hội của Việt Nam đã tăng dần trong các năm qua, từ 2,85% GDP năm 2005 lên 4,14% GDP năm 2010 và 4,67% GDP năm 2011 và khoảng 6,7% GDP năm 2021 và khoảng 7% GDP năm 2023...
Tuy nhiên, theo các chuyên gia, hiện nay trên toàn thế giới, các xu hướng lớn như biến đổi khí hậu, xu hướng nhân khẩu học và phát triển công nghệ tiếp tục mang đến những thách thức mới cho xã hội và các nhà hoạch định chính sách, và Việt Nam cũng không ngoại lệ.
“Đặc biệt, các cơn bão Yagi và Trami gần đây đã làm nổi bật tính dễ bị tổn thương của Việt Nam trước biến đổi khí hậu và các hiện tượng thời tiết cực đoan”, bà Ingrid Christensen nhấn mạnh.
Ông Andre Gama - Giám đốc Chương trình An sinh xã hội, ILO Việt Nam phát biểu
Cũng tại buổi giới thiệu, ông Andre Gama - Giám đốc Chương trình An sinh xã hội, ILO Việt Nam cho biết, an sinh xã hội đóng góp quan trọng vào cả quá trình thích ứng và giảm nhẹ biến đổi khí hậu. An sinh xã hội giúp bảo vệ thu nhập, sức khỏe và việc làm của người dân cũng như các doanh nghiệp khỏi các cú sốc khí hậu và các tác động bất lợi của chính sách khí hậu. Vì vậy, cần có hành động chính sách để tăng cường hệ thống an sinh xã hội và thích ứng với thực tế mới, đặc biệt là ở các quốc gia, vùng lãnh thổ dễ bị tổn thương nhất bởi biến đổi khí hậu.
Thế giới hiện đang ở hai quỹ đạo an sinh xã hội rất khác nhau và ngược hướng: các nước thu nhập cao đang tiến gần hơn đến việc đạt diện bao phủ toàn dân (đạt mức 85,9%) và các nước thu nhập trung bình cao (71,2%), các nước thu nhập trung bình thấp (32,4%) đang có những bước tiến lớn trong việc thu hẹp khoảng trống bao phủ. Trong khi đó, tỷ lệ bao phủ của các nước thu nhập thấp (9,7%) hầu như không tăng kể từ năm 2015.
Đề xuất một số chính sách về an sinh xã hội, ông Andre Gama cho rằng, cần tăng cường hệ thống an sinh xã hội quốc gia để thực hiện an sinh xã hội toàn dân. Trong đó, mở rộng diện bao phủ, bao gồm cả người lao động trong tất cả các loại hình việc làm; cải thiện mức hưởng; đảm bảo ít nhất một mức an sinh xã hội cơ bản cho mọi người. Bên cạnh đó, đảm bảo tài chính bền vững và công bằng cho an sinh xã hội bằng cách huy động nguồn lực trong nước từ thuế và tiền đóng bảo hiểm xã hội; huy động sự hỗ trợ của quốc tế trong bối cảnh cần thiết...
Ông Nguyễn Hải Đạt - Điều phối Chương trình An sinh xã hội, ILO Việt Nam trình bày tham luận "An sinh xã hội ở Châu Á và Thái Bình Dương"
GS.TS Giang Thanh Long - Giảng viên cao cấp, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân trình bày tham luận "An sinh xã hội ở Việt Nam - Những thách thức và lựa chọn chính sách hướng tới an sinh xã hội cho toàn dân đến năm 2030"
Cùng với đó, GS.TS Giang Thanh Long - Giảng viên cao cấp, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân cho rằng, tỷ lệ già hoá dân số cao cũng là thách thức lớn với hệ thống an sinh xã hội tại Việt Nam.
Theo số liệu tính toán từ Tổng Điều tra dân số và nhà ở năm 2019 và dự báo dân số 2019-2069 của Tổng cục Thống kê, dân số cao tuổi (từ 60) của Việt Nam tăng mạnh từ 11,4 triệu người chiếm tỷ lệ 11,86% năm 2019 lên 20,2 triệu người, chiếm 18,71% năm 2034 và lên mức 28,6 triệu người, chiếm tỷ lệ 24,88%.
Khảo sát của Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) về “Già hóa lành mạnh ở châu Á” công bố mới đây đã đánh giá, Việt Nam thuộc nhóm các nền kinh tế có BHYT toàn dân (UHC) với tỷ lệ người dân tham gia cao. Và chỉ số (điểm chuẩn hóa về mức độ hiệu quả của chương trình này với việc đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe của người dân trong suốt cuộc đời của họ) tại Việt Nam cũng thuộc nhóm có điểm số trên mức trung bình. Đặc biệt, Việt Nam là một trong số các quốc gia đạt được tỷ lệ thuộc nhóm cao nhất, đáp ứng nhu cầu tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe của người cao tuổi nhờ BHYT toàn dân.
Theo các chuyên gia, dù có những tiến bộ và thành tựu đáng ghi nhận trong những thập kỷ gần đây, nhưng Việt Nam còn đang gặp nhiều thách thức. Cải cách chính sách an sinh xã hội mạnh mẽ hơn là điều buộc phải có. Đây cũng là sự cần thiết cho sự phát triển kinh tế của Việt Nam và để thành quả của sự phát triển mà Việt Nam đạt được được phân bổ công bằng và hợp lý, không ai bị ở lại phía sau.
Do vậy, Việt Nam cũng phải tiếp tục tăng cường cam kết và đầu tư cho hệ thống bảo trợ xã hội để có thể tiếp tục tận dụng những tiến bộ kinh tế vượt trội của mình.
Cũng theo các chuyên gia, Việt Nam đang hướng tới mục tiêu an sinh xã hội toàn dân và để đạt được, nên quy định mức phân bổ ngân sách tối thiểu cho an sinh xã hội. Theo đó, ngân sách cho an sinh xã hội có thể chiếm từ 6-10% GDP và tăng chi từ ngân sách Nhà nước cho chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện để người lao động tự do có đủ các quyền lợi tương tự bảo hiểm xã hội bắt buộc.
Thực tế, hiện nay lao động khu vực phi chính thức chưa mặn mà tham gia BHXH tự nguyện do thu nhập của người lao động khu vực phi chính thức bấp bênh, không ổn định. Bên cạnh đó, vẫn còn tâm lý ăn sâu vào tiềm thức là “trẻ cậy cha, già cậy con” nên chưa hình thành được văn hóa tự đảm bảo an sinh xã hội thông qua đóng góp, tích lũy khi trẻ để thụ hưởng lương hưu, bảo hiểm khi về già.
Ngoài ra, mức hỗ trợ tiền đóng của Nhà nước hiện nay chưa tạo được cú hích để thúc đẩy người dân tham gia BHXH tự nguyện. Trong khi đó, điều kiện về thời gian đóng để hưởng lương hưu còn dài làm giảm tính hấp dẫn của BHXH tự nguyện cũng khiến một bộ phận người dân nản lòng. Hơn nữa, việc bổ sung các chế độ BHXH ngoài chế độ hưu trí, tử tuất đòi hỏi phải có sự hỗ trợ lớn từ ngân sách Nhà nước, nhưng trong điều kiện hiện nay là khó khăn do khả năng cân đối của ngân sách.
GS.TS Giang Thanh Long cho rằng, các xu hướng lớn đang diễn ra mạnh mẽ và có nhiều thách thức với hệ thống an sinh xã hội ở Việt Nam. Định hướng đầu tiên là phải thống nhất, hài hòa các chính sách, chế độ an sinh xã hội. Hiện nay, các chính sách bị phân mảng và được quản lý theo nhiều văn bản pháp luật khác nhau như Luật BHXH, Luật Việc làm, Luật Người cao tuổi, Luật Phòng chống thiên tai...
Một số hình ảnh tại buổi giới thiệu:
Nguồn: https://neu.edu.vn/vi/tin-tuc-moi-nhat/cong-bo-bao-cao-an-sinh-xa-hoi-the-gioi-2024-2026