(NB&CL) Trao đổi với Báo Nhà báo và Công luận về chính sách thuế đối ứng của Hoa Kỳ, GS.TS Tô Trung Thành (Đại học Kinh tế Quốc dân) cho rằng đây là cú sốc lớn đòi hỏi chúng ta cần phải có những giải pháp ứng phó, cấu trúc lại nền kinh tế, thúc đẩy doanh nghiệp lớn lên, phải dựa vào nguồn lực trong nước đó là kinh tế tư nhân (KTTN).
+ Hoa Kỳ đã tạm dừng áp thuế đối ứng trong 90 ngày. Nhưng những lo lắng về vấn đề này vẫn đang canh cánh. Ngày 12/4/2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký Quyết định số 753/QĐ-TTg về việc thành lập Đoàn đàm phán Chính phủ về các vấn đề thương mại với Hoa Kỳ. Chính sách thuế này của Hoa Kỳ tác động thế nào tới Việt Nam?
- Việc Hoa Kỳ tuyên bố áp thuế đối ứng đã gây nên cú sốc khắp thế giới. Và với Việt Nam, Hoa Kỳ tuyên bố áp mức thuế 46% với Việt Nam, nếu không có được kết quả đàm phán tích cực để hoãn áp dụng trong 90 ngày thì đây là cú sốc rất lớn đối với nền kinh tế Việt Nam. 90 ngày là một thời gian để cho Việt Nam chuẩn bị tiến hành đàm phán với về thỏa thuận thương mại đối ứng, trên tinh thần bảo đảm lợi ích quốc gia, thương mại công bằng hài hòa lợi ích, chia sẻ rủi ro.
Về quy mô thì xuất khẩu từ Việt Nam sang Mỹ chiếm đến 30% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam, thặng dự thương mại với Mỹ chiếm đến hơn 20% tổng GDP nền kinh tế. Về cơ cấu, 70% hàng hóa xuất khẩu sang Hoa Kỳ là những mặt hàng chế biến chế tạo chủ lực như điện, điện tử, linh kiện, điện thoại, da giày, dệt may, gỗ… Những mặt hàng này phần lớn là lĩnh vực sản xuất của khu vực FDI và cũng là động lực của nền kinh tế những năm qua. Cho nên việc áp thuế này ảnh hưởng rất lớn đến xuất khẩu và cả khu vực FDI, tức là đánh trực tiếp vào những động lực quan trọng nhất của nền kinh tế. Từ đó tác động lớn đến tăng trưởng và gây bất ổn kinh tế vĩ mô. Cho dù kết quả thế nào thì đây cũng là khoảng thời gian để chúng ta chuẩn bị những giải pháp để ứng phó với những thay đổi và tác động từ chính sách thuế quan mới của Hoa Kỳ với toàn thế giới và với Việt Nam. Đây là thời cơ để tái cấu trúc lại nền kinh tế để nền kinh tế tự chủ, phát triển bền vững, gia tăng khả năng chống chịu đối với những bất ổn từ thế giới.
Tổng hòa các vấn đề như thế cho thấy chính sách thuế của Hoa Kỳ là cú sốc lớn đòi hỏi chúng ta cần phải có những giải pháp ứng phó.
+ Đó là những giải pháp gì, thưa ông?
- Trước hết là chúng ta chuẩn bị để đàm phán đạt kết quả tốt nhất. Đồng thời, đã đến lúc phải thực hiện chuyển đổi cấu trúc nền kinh tế. Thay vì dựa vào các nguồn lực từ thế giới, và đặc biệt là trong bối cảnh hiện nay thế giới đầy biến động và trong bối cảnh về kỷ nguyên mới với trật tự thế giới mới, tự do thương mại không còn nữa, thì chúng ta cần phải dựa vào nguồn nội tại ở trong nước là khu vực KTTN. Xóa bỏ mọi cản trở để khu vực KTTN phát triển. Đặc biệt là tháo gỡ các điểm nghẽn thể chế kinh tế.
Ngày 13/4, kết luận phiên họp Chính phủ phiên chuyên đề về xây dựng pháp luật tháng 4/2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cũng đã nhấn mạnh yêu cầu khẩn trương tháo gỡ bằng hết những khó khăn, vướng mắc về thể chế, giải phóng toàn bộ sức sản xuất, huy động toàn bộ nguồn lực phát triển.
Thứ hai, có những giải pháp để tận dụng được khu vực FTA để đa dạng hóa thị trường xuất khẩu.
Thứ ba, định vị lại, thay đổi cấu trúc chuỗi sản xuất, thu hút FDI chất lượng cao. Hỗ trợ để khu vực KTTN bước vào chuỗi sản xuất toàn cầu để đảm bảo giá trị gia tăng tốt hơn. Tức là chúng ta cần phải đẩy mạnh tái cấu trúc, tăng giá trị gia tăng của nền kinh tế.
Thứ tư, thúc đẩy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, phát triển kinh tế số để tạo những động lực mới cho tăng trưởng bền vững.
Thứ năm, cần lưu ý là các chính sách hiện nay, đặc biệt là chính sách tiền tệ cần rất thận trọng để đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô và gia tăng sức chống chịu của nền kinh tế. Và ưu tiên phát triển hệ thống tài chính lành mạnh.
+ Báo cáo kinh tế thường niên vừa được NEU công bố có chủ đề “Thúc đẩy cải cách thể chế kinh tế trong kỷ nguyên mới”. Vì sao lại chọn chủ đề này, thưa Giáo sư?
- Chọn chủ đề này vì đứng trước vai trò quan trọng của cải cách thể chế, chúng tôi thấy cần phải có một nghiên cứu chuyên sâu về vấn đề thể chế kinh tế tại Việt Nam.
Thể chế đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong hoạt động kinh tế ở mọi quốc gia. Nỗ lực cải cách, phát triển nền kinh tế thị trường từ năm 1986 tới nay đã đưa Việt Nam từ quốc gia kém phát triển thành quốc gia thuộc nhóm thu nhập trung bình trên thế giới.
Tuy nhiên, cho đến nay, mô hình tăng trưởng kinh tế của Việt Nam vẫn theo chiều rộng, chất lượng tăng trưởng chưa được cải thiện, đóng góp của các động lực tăng trưởng mới như kinh tế số, đổi mới sáng tạo còn hạn chế; nền kinh tế dễ bị tổn thương bởi bất ổn kinh tế chính trị thế giới đang diễn ra.
Xuất khẩu từ Việt Nam sang Mỹ chiếm đến 30% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. Ảnh: T.L
Thể chế kinh tế là điểm mấu chốt, là động lực của các động lực, cho quá trình chuyển đổi mô hình tăng trưởng, tái cấu trúc lại nền kinh tế, đặt khu vực KTTN trở thành động lực quan trọng nhất. Đây là thời điểm quan trọng để Việt Nam xem xét, đánh giá thể chế kinh tế của mình nhằm chuẩn bị tốt cho giai đoạn chuyển sang nhóm thu nhập trung bình cao vào năm 2030, hướng đến trở thành nước có thu nhập cao vào năm 2045.
Nhìn tổng thể, thể chế kinh tế của Việt Nam vẫn còn rất nhiều dư địa cải cách, để thực sự trở thành bệ đỡ cho giai đoạn phát triển tiếp theo. Với mục tiêu trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045, rõ ràng cải cách thể chế kinh tế phải đi trước một bước. Thể chế kinh tế của Việt Nam cần phải được xây dựng sao cho mọi người dân và doanh nghiệp hứng khởi đổi mới sáng tạo, khai thác tiềm năng của quốc gia và thời đại, để vươn ra bên ngoài; phân quyền đến từng cán bộ, công chức, viên chức sao cho mọi người yên tâm dám quyết định, dám chịu chịu trách nhiệm vì lợi ích của người dân, doanh nghiệp và đất nước.
+ Như Giáo sư vừa nói tới, chính sách thuế mới của Hoa Kỳ cũng là một lần thúc đẩy chúng ta tái cơ cấu nền kinh tế, gia tăng khả năng chống chịu và phải dựa vào khu vực KTTN, đặt khu vực này vào vị trí trung tâm nhất. Vậy cải cách thể chế thế nào để tạo nên sự hứng khởi, để khu vực KTTN phát triển và đất nước hùng cường?
- Cải cách thể chế kinh tế bao gồm cải cách hệ thống pháp luật về kinh tế và cải cách bộ máy quản lý nhà nước.
Chúng ta cần tiếp tục hoàn thiện pháp luật theo 4 quan điểm chính: (i) Cải cách tư duy trong xây dựng pháp luật theo hướng vừa đảm bảo hiệu quả quản lý nhà nước, vừa thúc đẩy sự sáng tạo, từ bỏ lối tư duy “không kiểm soát được thì cấm”, (ii) Giảm thiểu can thiệp hành chính; (iii) Tăng cường hiệu quả thực thi và (iv) Đảm bảo sự bình đẳng, minh bạch trong kinh doanh.
Còn việc hoàn thiện bộ máy Nhà nước nên theo 3 quan điểm: Tháo gỡ các rào cản mang tính cấu trúc, giảm thiểu sự quan liêu và chồng chéo chức năng, nâng cao năng lực quản trị và điều hành kinh tế vĩ mô; Đổi mới tư duy từ việc “làm thay” sang vai trò định hướng, hỗ trợ và tạo điều kiện cho khu vực tư nhân phát triển; Minh bạch, hiệu quả hơn, tập trung vào hạ tầng, thể chế, an sinh xã hội và khoa học công nghệ để tạo động lực phát triển bền vững.
+ Cảm ơn Giáo sư.
Nguồn: https://congluan.vn/gs-ts-to-trung-thanh-thue-doi-ung-la-cu-soc-lon-doi-hoi-phai-tai-cau-truc-nen-kinh-te-ho-tro-doanh-nghiep-tu-nhan-10287627.html?gidzl=-IQM3Y2s6LNyF9y98QuSK_moc0uxynjLjs_81plp6W_aDPK0FV0LMkqtcbLWenzTx6JC3pdffBTh8RKHK0&fbclid=IwY2xjawKFEy9leHRuA2FlbQIxMQBicmlkETFvOGxNVDdUaHkwV25tcFU2AR5QM_OsVeoMNB3BN6fDJMVV1uDq3NI7qD84Y-0fYtDapZCQ2nD0TUbD5k1Jkg_aem_Gt1-MAaB14a4ro6FVyKXvg